“Trở thành một nhà lãnh đạo tuyệt vời có nghĩa là nhận ra rằng các hoàn cảnh khác nhau có thể đòi hỏi những cách tiếp cận khác nhau” theo Daniel Goleman, một nhà tâm lý học nổi tiếng nhất với công trình nghiên cứu về trí tuệ cảm xúc.
Các nhà lãnh đạo có xu hướng lãnh đạo theo những cách khác nhau, đặc trưng bởi tính cách, suy nghĩ và trải nghiệm riêng. Tuy nhiên, trong mỗi bối cảnh thị trường, nhu cầu nhân lực đòi hỏi nhà lãnh đạo cần có cách tiếp cận khác, tính tự hoàn thiện cao hơn. Ví dụ điển hình, với nhân lực Gen Z cần sự thể hiện và khẳng định mình, nếu quản quá chặt, đưa ra nhiều quy tắc, họ sẽ khó phát huy và không gắn bó với tổ chức. Trong trường hợp này, lãnh đạo nên có tiếp cận có tính mở hơn, cho họ được tự chủ nhiều về cách thực hiện
Sự thay đổi và hoàn thiện phong cách lãnh đạo là chìa khóa để thích ứng với sự thay đổi không ngừng của môi trường kinh doanh và để tạo ra ảnh hưởng tích cực đối với nhóm và tổ chức. Sự hoàn thiện này không phải cho cho các CEO, lãnh đạo cấp cao, mà đội ngũ quản lý cấp trung trong doanh nghiệp.
CÁC PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO ĐIỂN HÌNH
1. Lãnh đạo thích ứng (Adaptive leadership)
Được phát triển bởi Ronald Heifetz và Marty Linsky, tập trung vào khả năng lãnh đạo trong môi trường thay đổi và không chắc chắn. Lãnh đạo thích nghi luôn có sự vững vàng khi đối mặt với vấn đề thách thức, có tư duy mơ và ra quyết định nhanh chóng.
Phong cách này phù hợp khi tổ chức hoặc cộng đồng phải đối mặt với những thay đổi nhanh chóng và không lường trước được, như các cuộc khủng hoảng kinh tế, thay đổi công nghệ hoặc biến động xã hội.
Lãnh đạo theo hướng như vậy có thể không tạo ra được sự đồng thuận trong tổ chức và mức độ rủi ro trong các quyết định sẽ cao hơn.
2. Lãnh đạo chuyển đổi (Transformational Leadership)
Lãnh đạo chuyển đổi đặc trưng với tầm nhìn mạnh mẽ, khả năng truyền cảm hứng,và đề cao phát triển cá nhân. Khuyến khích nhân viên đạt được những thành tựu vượt ngoài mong đợi của chính họ.
Phong cách này phát huy hiệu quả hiệu quả trong môi trường cần sự đổi mới và cải cách, chẳng hạn như khi tổ chức cần thực hiện các chiến lược thay đổi hoặc phát triển sản phẩm mới. Phù hợp với các nhóm hoặc tổ chức có nhu cầu cao về động lực và sự đổi mới.
Điểm hạn chế là sự phụ thuộc lớn vào lãnh đạo. Khi lãnh đạo rời bỏ, sự động viên và định hướng có thể giảm sút. Nếu không được quản lý đúng cách, có thể gây ra sự mất cân bằng giữa mục tiêu cá nhân và mục tiêu tổ chức.
3. Lãnh đạo chánh niệm (Mindful leadership)
Mindful Leadership là phong cách lãnh đạo dựa trên sự chú tâm và tự nhận thức. Hướng đến giúp các nhà lãnh đạo quản lý căng thẳng, đưa ra quyết định thông minh và tạo ra một môi trường làm việc tích cực.
Phong cách này phù hợp khi tổ chức hoặc nhóm đang gặp phải giải đoạn khó khăn và cần duy trì sự bình tĩnh
Điểm hạn chế là tốc độ trong việc trong việc đưa ra quyết định hoặc phản ứng với các tình huống khẩn cấp có thể sẽ chậm, vì họ quá tập trung vào việc cân nhắc và phân tích.
4. Lãnh đạo linh hoạt (Agile leadership)
Phong cách lãnh đạo lấy cảm hứng từ các phương pháp Agile trong phát triển phần mềm, tập trung vào việc tạo ra giá trị thông qua sự linh hoạt, khả năng đáp ứng nhanh chóng và phối hợp hiệu quả trong nhóm. Lãnh đạo linh hoạt nhấn mạnh việc thay đổi nhanh chóng và sự hợp tác chặt chẽ giữa các thành viên trong nhóm
Phong cách này phù hợp trong việc kích thích sự sáng tạo và tính đổi mới trong tổ chức để tạo ra giá trị vượt trội, có tính đột phá. Điểm hạn chế là năng lực tổ chức và cá nhân phải tốt để trao quyền, làm việc nhóm cùng nhau.
5. Lãnh đạo giao dịch (Transactional Leadership)
Lãnh đạo giao dịch đặc trưng bởi sự kết nối giữa lãnh đạo và nhân viên. Thể hiện sự công bằng, thưởng phạt rõ ràng. Phong cách này chú trọng các quy trình và cấu trúc ,ít sự đổi mới.
Phong cách này thích hợp trong môi trường các tổ chức sản xuất hoặc dịch vụ khách hàng cần hiệu suất nhất quán và đáng tin cậy.
Điểm hạn chế là ít sự sáng tạo và đổi mới. Có thể không khuyến khích sự phát triển cá nhân và chỉ tập trung vào mục tiêu ngắn hạn.
6. Lãnh đạo phục vụ (Servant Leadership)
Lãnh đạo phục vụ tập trung vào việc đặt nhu cầu của nhân viên lên hàng đầu, giúp họ phát triển và thành công. Đặc tính mạnh nhất là lắng nghe, khả năng thấu cảm và luôn quan tâm đến phát triển nguồn nhân lực
Phong cách này hiệu quả trong doanh nghiệp hướng đến giá trị nhân bản, sự phát triển bền vững thông qua năng lực, sự sáng tạo của đội ngũ.
Điểm hạn chế là sự thiếu quyết đoán nếu lãnh đạo quá tập trung vào nhu cầu của nhân viên và ít quan tâm đến việc ra quyết định nhanh chóng. Dễ dẫn đến khó khăn trong việc duy trì sự cân bằng giữa lợi ích cá nhân và mục tiêu tổ chức.
7.Lãnh đạo độc đoán (Autocratic Leadership)
Lãnh đạo độc đoán là phong cách mà lãnh đạo đưa ra quyết định một cách độc lập, không tham khảo ý kiến của nhân viên. Lãnh đạo kiểm soát chặt chẽ công việc và quy trình.
Quyền lực tập trung, ra quyết định nhanh chóng, và ít sự tham gia của nhân viên.
Thích hợp trong các tình huống khẩn cấp hoặc khi cần ra quyết định nhanh chóng, chẳng hạn như trong các tình huống khủng hoảng hoặc môi trường công việc yêu cầu sự chỉ đạo rõ ràng và nhanh chóng.
Điểm hạn chế là dễ làm giảm sút động lực và sự sáng tạo của nhân viên. Nếu lạm dụng, có thể làm giảm tinh thần làm việc và gây ra sự căng thẳng trong đội ngũ.
8. Lãnh đạo dân chủ (Democratic Leadership)
Lãnh đạo dân chủ khuyến khích sự tham gia của nhân viên vào quá trình ra quyết định. Lãnh đạo tạo cơ hội cho đội nhóm đóng góp ý kiến và tham gia vào quyết định quan trọng.
Đặc điểm chính: Sự tham gia, hợp tác, và trao đổi ý kiến.
Phong cách này hiệu quả trong môi trường cần sự sáng tạo và đổi mới. Điểm hạn chế là quy trình ra quyết định có thể chậm và kém hiệu quả nếu quá trình tham gia quá rộng rãi. Có thể gặp khó khăn trong việc đạt được sự đồng thuận và quyết định nhanh chóng khi cần thiết.
9. Lãnh đạo tự do (Laissez-Faire Leadership)
Lãnh đạo tự do ít đưa ra sự chỉ dẫn, tập trung khuyến khích nhân viên tự quyết định. Lãnh đạo theo phong cách này thường tin tưởng vào khả năng tự quản lý của nhân viên.
Đặc trung bởi sự tự do trong công việc, ít sự can thiệp, và tin tưởng vào năng lực của nhân viên. Phù hợp trong các nhóm hoặc tổ chức có đội ngũ nhân viên rất có kinh nghiệm và tự giác.
Điểm hạn chế là sự thiếu cấu trúc và định hướng. Nếu không được quản lý đúng cách, có thể tạo ra sự thiếu phối hợp và giảm hiệu suất làm việc.
10. Lãnh đạo lôi cuốn (Charismatic Leadership)
Lãnh đạo lôi cuốn dựa vào khả năng thuyết phục cá nhân của lãnh đạo để truyền cảm hứng và ảnh hưởng đến người khác. Lãnh đạo loại này có thể thu hút và động viên nhân viên thông qua cá tính và sức hấp dẫn cá nhân.
Phong cách này sẽ hiệu quả trong môi trường cần sự động viên và truyền cảm hứng mạnh mẽ, chẳng hạn như trong các tổ chức đang trải qua giai đoạn thay đổi lớn hoặc cần sự lãnh đạo mạnh mẽ để thúc đẩy sự cam kết và nhiệt huyết.
Điểm hạn chế là sự phụ thuộc vào cá nhân lãnh đạo. Nếu lãnh đạo rời bỏ, tổ chức có thể gặp khó khăn trong việc duy trì động lực và sự định hướng
HOÀN THIỆN NĂNG LỰC VÀ PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO
Hoàn thiện năng lực là quá trình từ trong ra. Mỗi cá nhân có ý thức tự hoàn thiện, tự nhìn nhận mình đang cần thay đổi hay phát triển theo hướng như thế nào để dẫn dắt tốt đội ngũ và vận hành doanh nghiệp.
Xác định phong cách và xu hướng lãnh đạo của bản thân
Phong cách lãnh đạo luôn đa dạng, nhìn nhận phong cách của bản thân là cơ sở để xác định điểm mạnh, điểm yếu và xem xét mức độ phù hợp trong từng hoàn cảnh. Có nhiều bài test giúp các nhà lãnh đạo xác định phong cách rõ ràng như khung lãnh đạo của Kurt Lewin, các bài kiểm tra tâm lý DISC, MBTI. Để tăng mức độ khách quan và có thêm thông tin tham chiếu, các lãnh đạo và quản lý nên tham khảo ý kiến từ đội ngũ nhân sự cấp dưới và lãnh đạo cấp trên.
Hiểu yêu cầu của bối cảnh và nhu cầu của nhân lực
Điều này là động lực và là lý do để lãnh đạo doanh nghiệp xác định được phong cách lãnh đạo phù hợp để đáp ứng với yêu cầu thị trường và nhu cầu của nhân lực. Sự hoàn thiện ở đây không phải là thay đổi hoàn toàn phong cách của mình mà là sự điều chỉnh, tính linh hoạt theo tình huống.
Ví dụ, nếu trong bối cảnh biến động, việc thay đổi cấp độ cao hơn như chiến lược, hay ở cấp độ thấp hơn là kế hoạch là cần thiết, thì lãnh đạo cũng như các quản lý cấp trung không thể cứng nhắc và mang phong cách kiểm soát trong trường hợp này. Mặt khác, về chất lượng sản phẩm/dịch vụ thì lại cần phải có sự kiểm soát chặt chẽ về quy trình. Ý thức về bối cảnh giúp lãnh đạo cũng như đội ngũ quản lý nâng cao khả năng tự nhận thức, hoàn thiện liên tục.
Rèn luyện thông qua thực hành lặp lại
Khi xác định ra những phẩm chất cần hoàn thiện, lãnh đạo và quản lý xây dựng thói quen thông qua thực hành và lặp lại chuyên cần. Ví dụ, muốn phát triển khả năng tạo động lực, thúc đẩy đội ngũ, lãnh đạo và quản lý có thể ghi lại những việc mình đã làm hiệu quả và những thói quen thuộc về phong cách cũ, cần điều chỉnh. Cố gắng phát huy những việc làm hiệu quả và giảm những việc chưa tốt thuộc về thói quen cũ. Bạn có xu hướng luôn áp đặt giải pháp thì thay đổi dần thành khuyến khích nhân viên đưa ra ý tưởng và thực hiện. Điều quan trọng là phải lặp lại việc ghi chú này, như là nhắc nhở bản thân liên tục.
Chương trình đào tạo có lộ trình
Phát triển năng lực lãnh đạo cho quản lý hay lực lượng cấp cao trong doanh nghiệp đòi hỏi có lộ trình về đào tạo kỹ năng gì, tại sao, mất bao lâu. Căn cứ để xây dựng chương trình đào tạo này dựa trên hệ thống khung năng lực và yêu cầu nhiệm vụ theo từng vị trí chức danh. Để có lộ trình bài bản trong cả ngắn, trung và dài hạn, doanh nghiệp có thể nhờ sự hỗ trợ từ đơn vị chuyên về đào tạo.
Phong cách lãnh đạo đóng vai trò quyết định trong sự thành công của một tổ chức và sự phát triển cá nhân của các nhà lãnh đạo. Nó không chỉ ảnh hưởng đến cách mà các mục tiêu được thiết lập và đạt được, mà còn tác động sâu rộng đến động lực và hiệu quả làm việc của đội ngũ. Một phong cách lãnh đạo linh hoạt và phù hợp giúp xây dựng môi trường làm việc tích cực, khuyến khích sự sáng tạo và tối ưu hóa hiệu suất công việc. Trong thế giới ngày càng biến đổi nhanh chóng, việc hiểu rõ và phát triển phong cách lãnh đạo cá nhân không chỉ giúp lãnh đạo đối phó hiệu quả với thách thức mà còn truyền cảm hứng và dẫn dắt đội ngũ đến thành công bền vững.
Nguồn tham khảo:
https://corporatefinanceinstitute.com/resources/management/leadership-styles/
https://hbr.org/2024/04/6-common-leadership-styles-and-how-to-decide-which-to-use-when
https://lattice.com/library/how-to-identify-your-leadership-style