XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NGÀNH ĐIỆN
Ngành điện đã có lịch sử phát triển lâu dài và đóng góp vai trò quan trọng trong sự phát triển đất nước, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động đời sống nhân dân và các hoạt động kinh tế, văn hóa, chính trị của quốc gia. Trong giai đoạn 3 năm, từ 2015 – 2017, ngành điện đã dẫn đầu với tổng doanh thu lớn nhất trong số các ngành của nước ta. Dự báo trong những năm tới ngành điện vẫn tiếp tục dẫn đầu các ngành kinh tế của Việt Nam.
Đơn vị: Tỷ đồng – Theo báo Nhà đầu tư
Nguồn: Công ty cổ phần báo cáo đánh giá Việt Nam (Vietnam Report)
Ngành điện lực có cấu trúc gồm hai lĩnh vực chính là: lĩnh vực sản xuất và lĩnh vực kinh doanh.
Đối với lĩnh vực sản xuất điện, đây là loại hình sản xuất kinh doanh với đặc điểm là tốn nhiều chi phí đầu tư ban đầu cho xây dựng các nhà máy sản xuất điện, hệ thống truyền tải điện năng, lưu trữ điện. Yêu cầu kỹ thuật trong ngành cao, trình độ lao động phải có chuyên môn vững vàng, tuân thủ kỷ luật chặt chẽ. Đây cũng là ngành phụ thuộc nhiều vào đặc điểm thiên nhiên. Tính tới thời điểm hiện tại, điện sản xuất được của nước ta chủ yếu là thủy điện và nhiệt điện. Về điện khí, nước ta bắt đầu có những dự án tập chung cho năng lượng điện tái tạo nhưng chưa nhiều.
Tình hình sản xuất kinh doanh của một số doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất điện năm 2017 như sau:
Đơn vị: tỷ đồng
Nguồn: Báo nhà đầu tư
Đối với việc phân phối điện thì đây là lĩnh vực độc quyền, tất cả điện sản xuất đều được mua lại bởi Tổng công ty điện lực Việt Nam (EVN) sau đó công ty này sẽ phân phối điện thông qua các công ty con của mình tới người tiêu dùng và các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh.
Tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp EVN. Đây là tổng công ty điện lớn nhất cả nước có tổng nguồn vốn năm 2016 là 692.217 tỷ đồng, với 3 công ty sản xuất điện, 5 tổng công ty phân phối điện. Năm 2017 là một năm thành công với ngành điện nói chung và với EVN nói riêng vì thời tiết thuận lợi và nhu cầu điện tăng. Lượng điện sản xuất và mua ước đạt 192,45 tỷ kWh; riêng điện thương phẩm ước đạt 174,05 tỷ kWh. Tổng doanh thu toàn tập đoàn năm 2017 ước đạt 293.180 tỷ đồng, trong đó doanh thu bán điện là 289.250 tỷ đồng. Nộp ngân sách là 15.870 tỷ đồng. Năm 2017, EVN cũng tiết kiệm được 1.255 tỷ đồng chi phí sản xuất kinh doanh.
Bối cảnh đổi mới quản lý
Việt Nam là một nền kinh tế mới nổi và rất tích cực tham gia hợp tác với các quốc gia và tổ chức quốc tế thông qua các hiệp định song phương và đa phương. Chính sự hội nhập sâu và rộng như vậy mang lại cho các doanh nghiệp trong nước rất nhiều cơ hội. Doanh nghiệp ngoài việc có cơ hội mở rộng thị trường, nhận được cơ hội đầu tư về tài chính nhiều hơn thì còn có nhiều cơ hội được chuyển giao công nghệ, được học hỏi sự chuyên nghiệp trong công tác quản lý, vận hành để áp dụng vào doanh nghiệp mình.
Sự đổi mới quản lý của các doanh nghiệp nói chung và các doanh nghiệp ngành điện hiện nay đặt trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang có xu thế mạnh mẽ, đặt ra yêu cầu doanh nghiệp đổi mới toàn diện để bắt kịp xu thế.
Ngoài ra, ngành điện nói riêng còn ở trong bối cảnh mà đòi hỏi phải tái cơ cấu lại doanh nghiệp, giảm bớt sự cồng kềnh trong cấu trúc, hoạt động hiệu quả hơn. Bởi vì hầu hết các doanh nghiệp trong ngành là doanh nghiệp nhà nước, theo xu hướng chung của Chính phủ, họ sẽ tiến hành cho thoái vốn và tái cơ cấu doanh nghiệp để các doanh nghiệp phát huy được hết năng lực của mình. Thêm vào đó, hiện nay vấn đề môi trường đang vô cùng cấp thiết khi ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng. Xu thế chung của cả thế giới và Việt Nam là tạo ra nguồn năng lượng điện sạch hơn, doanh nghiệp điện đang trong bối cảnh phải đối mặt với sự ra đời của các sản phẩm mới.
Yêu cầu bên trong và bên ngoài về xây dựng văn hóa doanh nghiệp
Việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp trong một tổ chức là hết sức cấp thiết, bởi vì những yêu cầu bên trong và bên ngoài của doanh nghiệp ngày càng nhiều:
Các yêu cầu đến từ nội bộ doanh nghiệp chủ yếu là do tính đặc thù của ngành điện đòi hỏi đội ngũ nhân sự phải có chuyên môn cao và có tính tuân thủ quy trình một cách chặt chẽ. Đồng thời, phải chấp nhận gắn bó với môi trường làm việc khắc nghiệt. Hơn nữa việc xây dựng văn hóa giúp các phòng ban hoạt động hiệu quả hơn, đặc biệt là trong ngành điện bởi tính chuyên môn hóa giữa bộ phận kỹ thuật và các bộ phận khác liên quan, ngành điện cũng là ngành ảnh hưởng tới toàn bộ đời sống của nhân dân và các hoạt động kinh tế, văn hóa chính trị nên chỉ cần một sai sót cũng sẽ gây hậu quả nghiêm trọng. Để hạn chế điều này cần xây dựng văn hóa doanh nghiệp chuyên nghiệp.
Ngoài những nhân tố nội bộ trong doanh nghiệp, các nhân tố bên ngoài cũng góp phần không nhỏ vào sự cần thiết phải xây dựng một hệ thống văn hóa doanh nghiệp. Đầu tiên, việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp sẽ giúp khách hàng có những trải nghiệm tốt hơn về sản phẩm dịch vụ công ty cung cấp, ví dụ văn hóa doanh nghiệp chuyên nghiệp và thân thiện sẽ giúp doanh nghiệp sản xuất điện phát triển mối quan hệ với bên mua điện thuận lợi hơn, người tiêu dùng hài lòng hơn với dịch vụ cung cấp. Trong khi đó, cuộc cách mạng 4.0 đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ, xu thế biến đổi của các doanh nghiệp ngày càng nhanh đặt ra yêu cầu cấp thiết cho các doanh nghiệp trong ngành là phải xây dựng một hệ thống văn hóa linh hoạt, luôn trong tâm thế chủ động sẵn sàng thay đổi để thích nghi và vẫn duy trì sự chuyên nghiệp.
Đặc trưng xây dựng văn hóa ngành điện
Trong quá trình hoạt động của mình, các doanh nghiệp trong ngành điện có một số chiến lược đầu tư cho hoạt động văn hóa doanh nghiệp, trong đó doanh nghiệp luôn tập trung vào đầu tư phát triển cho con người. Ví dụ, trong tập đoàn điện lực Việt Nam EVN, điểm nổi bật trong xây dựng văn hóa con người của các doanh nghiệp điện từ trước tới nay là sự gắn kết chặt chẽ giữa các cán bộ công nhân viên với nhau do những đặc thù kỹ thuật cao và tuân thủ quy trình chặt chẽ. Do đặc thù ngành nghề nên các cá nhân và bộ phận, phòng ban phải thấu hiểu cho nhau và phối hợp nhịp nhàng trong môi trường làm việc nhiều khó khăn. Yêu cầu công việc cao, đòi hỏi người lao động phải chịu hi sinh nhiều mới hoàn thành được công việc. Trong đại hội Đảng nhiệm kỳ 2016 – 2020, lãnh đạo công ty đã xác định về vai trò của việc đào tạo đội ngũ cán bộ công nhân viên toàn tập đoàn EVN. Năm 2014, tổng công ty đã có chương trình đào tạo cho các cán bộ cấp 2,3 của 3 công ty sản xuất điện kéo dài trong khoảng 20 ngày. Từ đó tới nay hằng năm công ty con đều có những hoạt động đào tạo thường niên do các đơn vị thứ ba đào tạo cho các cán bộ công ty trong tập đoàn.
Các hoạt động văn hóa liên quan tới tổ chức của doanh nghiệp còn khá khiêm tốn, hoạt động truyền thông quảng bá hình ảnh doanh nghiệp và quảng bá sản phẩm còn ít bởi đặc thù của ngành điện sản xuất ra sản phẩm là năng lượng và việc cung cấp điện là độc quyền. Quy trình kinh doanh của công ty khá chặt chẽ bởi yêu cầu đặc thù của ngành, tuy nhiên quy trình này không thường xuyên được cập nhật mà vẫn áp dụng các quy trình cũ xây dựng từ lâu. Nó vẫn hoạt động nhưng sẽ không đảm bảo thích nghi được với điều kiện thay đổi của môi trường kinh doanh.
Ngoài ra, trong hoạt động của ngành điện có một hoạt động làm nổi bật văn hóa của các doanh nghiệp trong ngành là các hoạt động xã hội. Các doanh nghiệp trong ngành luôn ý thức được trách nhiệm của một doanh nghiệp đối với xã hội nên hoạt động đầu tư cho xã hội của họ khá lớn. Các hoạt động xã hội nổi bật của họ phải kể đến như các chương trình tặng nhà tình nghĩa, trao các học bổng cho học sinh, sinh viên nghèo, khuyến khích cán bộ công nhân viên hiến máu cứu người,… Nhờ những hoạt động này ngành điện đã tạo ra một nét đẹp văn hóa và xứng đáng để các doanh nghiệp khác noi theo.
Đánh giá về quá trình xây dựng văn hóa doanh nghiệp
Từ những thực trạng xây dựng văn hóa doanh nghiệp kể trên có thể thấy lãnh đạo các doanh nghiệp trong ngành đã bước đầu quan tâm tới việc tạo dựng văn hóa trong doanh nghiệp mình. Nhờ sự quan tâm đó mà họ đã có những đầu tư nhất định cho việc phát triển một nét văn hóa riêng trong nội bộ các doanh nghiệp để phù hợp với sự phát triển của công ty. Qua quá trình hoạt động và đúc rút ra những đặc trưng văn hóa đó đã giúp cho các công ty nhận thức được phần nào vai trò của văn hóa doanh nghiệp với các hoạt động của doanh nghiệp mình.
Tuy nhiên việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp các công ty trong ngành vẫn còn tồn tại một số nhược điểm nhất định. Mặc dù các công ty đã có những đầu tư cho phát triển văn hóa nhưng các chương trình đầu tư còn rải rác, thiếu một chiến lược tổng thể mang tính định hướng cho các hoạt động văn hóa doanh nghiệp. Họ cũng chưa xác định rõ bản chất của các nhân tố ảnh hưởng chính tới văn hóa doanh nghiệp, đa phần là chiến lược đầu tư không định hướng nhất quán, rải rác ở các khía cạnh khác nhau trong văn hóa doanh nghiệp. Hoạt động truyền thông nội bộ và quảng bá hình ảnh của doanh nghiệp còn ít và chưa chú trọng nhiều.
Các định hướng phát triển Văn hóa doanh nghiệp
Từ những đặc điểm nổi bật nêu trên có thể thấy trong suốt quá trình hoạt động của mình, các doanh nghiệp ngành điện đã làm tốt công tác xây dựng một hệ thống văn hóa mang đậm bản chất ngành, tuy nhiên trong thời đại hiện nay, khi mà thế giới biến đổi nhanh, các doanh nghiệp trong ngành vẫn nên tiếp tục việc xây dựng một văn hóa vững mạnh. Định hướng chính trong xây dựng văn hóa doanh nghiệp của ngành là tập trung vào con người và tổ chức. Tiếp tục duy trì văn hóa gắn kết giữa con người với con người và với tổ chức. Về tổ chức nên xây dựng văn hóa kỷ luật, công bằng minh bạch, tạo ra môi trường làm việc phù hợp với yếu tố con người. Để làm được điều đó, doanh nghiệp cần phải:
Thứ nhất, doanh nghiệp cần nhận thức đúng bản chất của các nhân tố ảnh hưởng tới văn hóa doanh nghiệp của mình. Cần xây dựng một mô hình gồm các nhân tố ảnh hưởng và từ đó xác định các nhân tố từ quan trọng nhất tới ít quan trọng nhất để có có chiến lược phát triển phù hợp.
Thứ hai, để tạo dựng được một văn hóa doanh nghiệp là cả một quá trình phát triển và đúc rút kinh nghiệm, vì vậy doanh nghiệp thường xuyên khảo sát, đánh giá mô hình văn hóa hiện tại để đưa ra những điểm bất cập và định hướng lại văn hóa doanh nghiệp trong tương lai để phù hợp hơn với xu thế phát triển.
Thứ ba, sau khi xác định rõ các nhân tố ảnh hướng tới văn hóa của mình trong lịch sử và dự đoán những xu thế mới trong tương lai, các doanh nghiệp cần có các kế hoạch hoạt động cụ thể thông qua việc xây dựng chương trình kế hoạch và chủ đề văn hóa cụ thể cho từng năm.
Thứ tư, nâng cao nhận thức trong Xây dựng văn hóa doanh nghiệp mà chủ chốt là xác định rõ vai trò của lãnh đạo các công ty. Họ là người định hướng cũng như là người giám sát toàn bộ hoạt động và cũng là người ra quyết định nên đòi hỏi lãnh đạo phải là những người không chỉ giỏi chuyên môn mà còn phải linh hoạt để có thể xây dựng nên một văn hóa doanh nghiệp phù hợp nhất với công ty đáp ứng được nhu cầu phát triển của ngành.
Hiện nay trong các doanh nghiệp ngành điện vẫn chưa có một cơ quan chuyên trách nhiệm vụ điều phối văn hóa doanh nghiệp, các công ty cần cân nhắc tới việc thành lập một phòng ban riêng chuyên phụ trách vấn đề về văn hóa doanh nghiệp.
Với tầm quan trọng của ngành điện đối với sự phát triển của đất nước, các doanh nghiệp điện lực cần xây dựng một văn hóa doanh nghiệp xứng tầm nhằm phát triển bền vững. Lãnh đạo doanh nghiệp cần quan tâm đúng mức và đầu tư hợp lý, xây dựng môi trường làm việc chuyên nghiệp, nâng cao chất lượng dịch vụ, phát triển thương hiệu tầm cỡ quốc gia và khu vực.