Hiện nay, nguồn cung về lao động ngày càng tăng cao trong khi đó nhu cầu lại không thể đáp ứng hết được việc làm cho số lao động trên thị trường. Theo ước tính hiện có khoảng hơn 1 triệu người vẫn đang trong tình trạng thất nghiệp, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, số lượng người có trình độ thấp và không có việc làm là rất cao, kéo theo đó là việc làm suy giảm nền kinh tế và gây ra các vấn đề về an ninh xã hội. Trong điều kiện đó, việc tìm kiếm cơ hội việc làm ở các thị trường ngoài nước là một giải pháp hữu hiệu giúp giải quyết vấn đề này.
NGÀNH XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG VÀ CÁC THỊ TRƯỜNG TRỌNG YẾU
Hoạt động xuất khẩu lao động được bắt đầu từ năm 1980 dưới hình thức hợp tác lao động với các nước Xã hội chủ nghĩa. Xuất khẩu lao động ra nước ngoài có 5 hình thức:
– Hiệp định chính phủ ký kết giữa hai nước
– Hợp tác lao động với chuyên gia
– Thông qua các doanh nghiệp Việt Nam kinh doanh tại nước ngoài hoặc có dự án ở nước ngoài
– Thông qua các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ cung ứng lao động
– Người lao động trực tiếp ký kết hợp đồng làm việc với các doanh nghiệp nước ngoài
Theo thống kê, trong năm 2017, có hơn 134.000 lao động được đưa ra nước ngoài, là năm thứ 4 liên tiếp lượng lao động xuất khẩu vượt trên 100.000 người, vượt 28,3% so với kế hoạch và tăng 6,7% so với năm cũ.
Một số thị trường chính có nhu cầu cao với lao động Việt Nam là Nhật Bản và Đài Loan với đa dạng các ngành nghề. Số lượng lao động tại Đài Loan năm vừa qua là 66.926 người, chiếm gần 50% tổng số lao động được đưa đi xuất khẩu của cả nước, chiếm thị phần lớn thứ hai trong thị trường lao động nhập khẩu của Đài Loan và chủ yếu làm trong các ngành công nghiệp. Còn tại Nhật Bản, với hơn 100000 lao động, Việt Nam đã vượt qua Trung Quốc để trở thành nước có số thực tập sinh nhiều nhất tại đây.
Bên cạnh đó, các thị trường như Nhật Bản và Hàn Quốc với mức thu nhập cao luôn có sức hấp dẫn với người lao động. Tuy nhiên, chi phí để đi Nhật Bản khá cao và những yêu cầu rất khắt khe về tay nghề lại gây khó khăn cho đại bộ phận lao động xuất khẩu nghèo và trình độ thấp. Trong khi đó, mặc dù chi phí thấp hơn nhưng nhu cầu của thị trường Hàn Quốc lại không cao. Hay như một số thị trường mới đang được đẩy mạnh khai thác tại các nước châu Âu, những nước này lại có yêu cầu về trình độ chuyên môn và trình độ ngoại ngữ của người lao động nên phần lớn lao động Việt Nam không đáp ứng được.
NHỮNG KHÓ KHĂN CÒN GẶP PHẢI
Để tìm được công việc tại các thị trường có thu nhập cao, người lao động cần phải có trình độ ngoại ngữ tối thiểu để có thể đảm bảo công việc và cũng cần sở hữu trình độ tay nghề đạt tiêu chuẩn. Mặc dù đã được đào tạo, tuy nhiên trình độ của người lao động Việt Nam vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của các thị trường ngoài nước, dẫn đến chất lượng lao động chưa cao. Hoạt động xuất khẩu lao động cần đến các khoản chi phí cho việc đào tạo ngoại ngữ, học nghề và rất nhiều các chi phí khác, đây cũng là một vấn đề khó khăn cho những lao động nghèo muốn tìm kiếm con đường mưu sinh tại nước ngoài.
Nhằm giúp đỡ các khó khăn về chi phí cho người lao động, các ngân hàng đã đưa ra nhiều chương trình hỗ trợ đối với việc vay vốn để đảm bảo khả năng tài chính. Tuy nhiên, nhìn chung, thủ tục vẫn còn bị đánh giá là rất phức tạp, mức cho vay còn thấp và nguồn vốn vay còn nhiều hạn chế. Bên cạnh đó, việc không thể quản lý được thu nhập của người vay vốn khiến các ngân hàng gặp khó khăn khi các khoản nợ đến hạn thu hồi, gây ra các vấn đề về nợ xấu, nợ quá hạn khiến cho các ngân hàng gặp khó khăn trong quá trình cung ứng vốn. Ngoài ra việc một số lao động có ý thức và thái độ chưa tốt, vướng vào các hành vi vi phạm pháp luật hay việc bỏ trốn và lưu trú bất hợp pháp cũng ảnh hưởng không tốt tới hình ảnh chung của lao động Việt Nam tại nước ngoài.
TIỀM NĂNG PHÁT TRIỂN
Xuất khẩu lao động cho đến nay vẫn là một thị trường đầy tiềm năng giúp giải quyết các vấn đề việc làm cho người lao động trong nước. Theo đánh giá, Đài Loan và Nhật Bản tiếp tục là hai thị trường tiềm năng lớn cho người lao động. Đặc biệt, tại Nhật Bản, chính phủ nước này đã ban hành các chính sách mới, cho phép người lao động ở lại làm việc tới 5 năm và mức lương cơ bản tăng từ 25-30 yen/ giờ. Thêm vào đó, ngoài việc tuyển dụng các vị trí lao động phổ thông, Nhật Bản còn dành nhiều cơ hội cho các vị trí lao động trí thức như kỹ sư, kỹ thuật viên, hứa hẹn đây sẽ là thị trường thu hút nhất với người lao động.
Bên cạnh việc phát huy tiềm năng ở các thị trường sẵn có, cần đẩy mạnh hơn nữa việc khai thác các thị trường mới để đảm bảo giải quyết nhu cầu việc làm cho lượng lao động ngày càng gia tăng. Thị trường khu vực Trung Đông đã có dấu hiệu hồi phục sau khoảng thời gian lắng lại do các vấn đề bất ổn chính trị. Thị trường Đức cung cấp rất nhiều cơ hội việc làm điều dưỡng viên hoặc thị trường Úc với các ngành nghề như nông nghiệp và chế biến thứ phẩm với điều kiện làm việc lý tưởng và mức thu nhập cao, tuy nhiên điều kiện tuyển dụng khá gắt gao với những yêu cầu về trình độ, ngoại ngữ và sức khỏe. Malaysia lại là một thị trường khá “dễ thở” cho những lao động nghèo vùng sâu vùng xa, dân tộc thiểu số… bởi chi phí bỏ ra ban đầu khá thấp và những yêu cầu tiếp nhận lao động rất dễ dàng, tuy nhiên mức lương lại chưa thực sự cao.
Thêm vào đó, việc xúc tiến các thỏa thuận hợp tác với các nước cũng mở ra nhiều cơ hội việc làm hơn ở các nước như Thái Lan, Hàn Quốc… cho người lao động. Công tác đưa lao động đi theo hình thức giúp việc gia đình cũng được nâng cao quản lý. Các Bản ghi nhớ hợp tác chương trình thực tập sinh kỹ năng với Nhật Bản và Hiệp định hợp tác lao động với Lào và Nga cũng được đưa vào thực hiện.
Ngoài ra, các công ty kinh doanh dịch vụ đưa lao động đi làm việc theo hình thức hợp đồng cũng rất chủ động trong việc tìm kiếm, khai thác các thị trường mới, đầu tư đào tạo bài bản hơn về kỹ năng và ngoại ngữ, đồng thời cũng như các kỷ luật, ý thức để nâng cao chất lượng, xây dựng hình ảnh lao động đẹp trong mắt nước bạn. Công tác thanh tra, quản lý các tổ chức này để tránh những sai phạm, đảm bảo quyền lợi cho người lao động cũng được nâng cao.
KẾT LUẬN
Nhìn chung, thị trường xuất khẩu lao động đang rất phát triển trong những năm trở lại đây. Việc này đã góp phần làm giảm tỉ lệ thất nghiệp, tạo cơ hội việc làm với mức thu nhập ổn định giúp người lao động cải thiện đời sống, giảm tỉ lệ đói nghèo và cũng giúp thu về khoản ngoại tệ lớn cho đất nước. Hơn nữa, việc trực tiếp được học hỏi và tiếp thu chuyên môn, tay nghề từ các nước phát triển sẽ giúp nâng cao năng lực và kỹ năng của người lao động.