Năm 2020 vừa qua là năm nhiều biến động đã tác động đến sự tăng trưởng kinh tế của thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Các nền kinh tế lớn trên thế giới như Mỹ, Anh đều rơi vào suy thoái với sự tăng trưởng âm. Với Việt Nam, năm 2020 cũng là năm cuối cùng của kỳ kế hoạch 5 năm phát triển kinh tế – xã hội 2016-2020 diễn ra trong bối cảnh đặc biệt, tình hình dịch COVID-19 phức tạp trên toàn cầu. Do vậy, tuy dịch bệnh không tác động nhiều như các nước khác, song cũng có những ảnh hưởng tới nền kinh tế Việt Nam dẫn tới sự tăng trưởng không đạt được như mục tiêu đã đề ra.
Có thể thấy năm 2020 là gam màu kém tươi sáng với tham vọng tăng trưởng kinh tế của đất nước. Tuy nhiên, với những chính sách,hành động quyết liệt của chính phủ với mục tiêu kép là ngăn chặn dịch bệnh và phát triển kinh tế, năm 2021 hứa hẹn là năm của sự phục hồi và bứt phá với Việt Nam. Các doanh nghiệp Việt Nam theo đó cũng được tạo môi trường thuận lợi để khôi phục hoạt động và hướng tới tăng trưởng mạnh mẽ trong năm nay bằng các chính sách từ chính phủ cũng như những cơ hội thị trường mới mở ra từ những Hiệp định thương mại tự do.
Sự phát triển của doanh nghiệp cần gắn chặt với tình hình kinh tế trong nước và quốc tế. Đây là nền tảng để các nhà lãnh đạo hoạch định những chiến lược cho doanh nghiệp hướng đến nắm bắt những cơ hội mới và có chỗ đứng vững chắc trên thị trường trong bối cảnh thách thức như hiện nay.
Đó là lý do OD CLICK đã tìm hiểu và đi sâu vào tình hình kinh tế Việt Nam trong trung hạn 2021-2025 cùng với triển vọng phát triển trong năm tới để doanh nghiệp có góc nhìn tổng quan hướng tới điều chỉnh những chiến lược của mình. Nắm bắt bối cảnh trong nước và quốc tế là nền tảng quan trọng để tìm ra hướng đi đúng cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, với cương vị là công ty tư vấn, OD CLICK nhận thấy tầm quan trọng của việc nắm bắt nhanh chóng thông tin kinh tế để cung cấp giải pháp tối ưu nhất đến cho doanh nghiệp.
TÌNH HÌNH KINH TẾ VIỆT NAM NĂM 2020
Kinh tế Việt Nam 2020 chịu cú sốc mạnh từ hai phía cung và cầu
Tăng trưởng GDP năm 2020 giảm còn 2,91%2 so với con số 6,5-7% được dự báo trước COVID-19. Mục tiêu tăng trưởng giai đoạn 2016-2020 không hoàn thành. Dù vậy, Việt Nam vẫn được đánh giá là nền kinh tế có sức chống chịu tốt 4 nhờ đạt được sự cân bằng giữa việc duy trì các hoạt động kinh tế và kiểm soát dịch bệnh. Tăng trưởng dương trong khi hầu hết các chỉ số kinh tế, tài chính vĩ mô được kiểm soát khá tốt.
Tăng trưởng GDP sụt giảm nhưng sức chống chịu của nền kinh tế tốt hơn nhiều quốc gia
COVID-19 làm gián đoạn xu hướng phát triển diễn ra trước đó. Đối với Việt Nam tăng trưởng GDP đã giảm mạnh từ 3,68% trong quý I xuống 0,39% trong quý II; 2,69% trong quý III và khoảng 4,48% trong quý IV kéo theo tốc độ tăng trưởng cả năm 2020 chỉ đạt 2,91%, đây là con số thấp nhất trong 3 thập kỷ qua (Theo tổng cục Thống kế)
Dù vậy, Việt Nam vẫn được đánh giá là nền kinh tế có sức chống chịu thuộc nhóm tốt nhất khu vực và thế giới xét trong khả năng duy trì tăng trưởng. Điều này có được là nhờ và sự cân bằng giữa việc duy trì hoạt động kinh tế và kiểm soát sự lây lan của dịch bệnh. Theo đó, từ các số liệu được công bố cho thấy, hầu hết các quốc gia, đặc biệt là Mỹ, EU, Ấn Độ và 5 nền kinh tế lớn nhất trong khu vực ASEAN (Singapore, Thái Lan, Indonesia,Malaysia, Philippine) tăng trưởng GDP đều ở tình trạng tồi tệ nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính châu Á 1997-1998
Xuất khẩu duy trì tăng trưởng dương trong bối cảnh thương mại quốc tế giảm sâu
Trong bối cảnh dịch bệnh, xuất khẩu hàng hóa vẫn duy trì được sự tăng trưởng. Cụ thể từ quý III/2020, xuất khẩu hàng hóa tăng 11,1% so với cùng kì năm trước. Tình hình chung cả năm 2020, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu tăng lên mức 6,5% so với cùng kì năm 2019. Điều này có được nhờ Hiệp định thương mại tự do được ký kết có hiệu lực cũng như sự phục hồi của nền kinh tế quan trọng là Trung Quốc và EU.
Điều này cho thấy, trong khi tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp, cơ hội luôn có với những doanh nghiệp khi họ khi thác tốt các cơ hội từ chính sách và Hiệp định được ký kết. Doanh nghiệp có thể mở rộng sang thị trường quốc tế với nhu cầu cao về mặt hàng là thế mạnh của Việt Nam như gạo, thủy sản, gỗ.
Đây xem là kết quả ấn tượng của kinh tế Việt Nam trong bối cảnh dịch bệnh và các thị trường lớn trên thế giới đang áp dụng các biện pháp hạn chế đi lại cùng với sự suy giảm trong nhu cầu tiêu thụ của các thị trường tiềm năng.
Khu vực doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn
Sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn bởi sự gián đoạn của nguồn cung ứng trong khi nhu cầu thị trường giảm mạnh, đặc biệt với các sản phẩm xuất khẩu khiến nhiều doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường. Cụ thể, ngành bán buôn bán lẻ, sửa chữa ô tô xe máy, xây dựng và công nghiệp chế biến chế tạo có số lượng doanh nghiệp tạm dừng lớn nhất.
Theo Tổng cục thống kê, hơn 80% chịu tác động tiêu cực từ dịch bệnh. Trong đó có 33,5% doanh nghiệp có sự sụt giảm số lượng người lao động; 66,4% doanh nghiệp có doanh thu giảm về doanh thu. Nguyên nhân chính là doanh nghiệp gặp khó khăn về nguyên liệu đầu vào, thị trường tiêu thụ và khả năng tiếp cận vốn kinh doanh.
Bức tranh kinh tế Việt Nam năm 2020 hội tụ đủ gam màu sáng và tối. Sang năm 2021 hứa hẹn là năm của sự phục hồi và hướng đến bước tăng trưởng mạnh mẽ hơn cho kinh tế đất nước nói chung cũng như với doanh nghiệp nói riêng. Phần tiếp theo, OD CLICK đề cập đến triển vọng kinh tế Việt Nam trong năm tới. Các nhà lãnh đạo có thể dựa vào đây để có những sự điều chỉnh trong chính sách và chiến lược để có hướng đi đúng đắn cho doanh nghiệp.
TRIỂN VỌNG KINH TẾ VIỆT NAM NĂM 2021
Năm 2021 là năm hướng đến mục tiêu chính là ngăn chặn dịch bệnh và phát triển kinh tế. Do vậy, chính phủ đang có những chính sách và hành động cụ thể. Các doanh nghiệp hoàn toàn có thể hy vọng vào viễn cảnh tươi sáng của nền kinh tế và sự khởi sắc của thị trường để phát triển doanh nghiệp. Triển vọng kinh tế Việt Nam năm 2021 nổi bật với 5 động lực tăng trưởng chính và 2 kịch bản tăng trưởng.
5 động lực tăng trưởng chính
Theo nghiên cứu của Trung tâm Thông tin và dự báo kinh tế xã hội quốc gia (NCIF), trong năm 2021 và giai đoạn 2021 – 2025, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam được hỗ trợ bởi ít nhất 5 yếu tố.
Một là sự thành công trong việc ngăn chặn sự lây lan của Covid-19 và giữ được ổn định kinh tế vĩ mô. Đây được xem là yếu tố nền tảng cho quá trình phục hồi kinh tế. Nhìn lại năm 2020, kinh tế Việt Nam đã cho thấy sức bật và vị thế tương đối tốt để thoát khỏi “bẫy kinh tế” của khủng hoảng Covid-19. Kết quả này là nhờ cộng hưởng của thành công trong kiểm soát dịch bệnh và những thành tựu, động lực tăng trưởng kinh tế được tích lũy từ trước đó. Năm 2021, với nền tảng đã có kết hợp với việc tiếp tục cải cách nhằm cải thiện môi trường kinh doanh, hỗ trợ doanh nghiệp thoát khỏi khó khăn, tham gia sâu hơn vào các chuỗi giá trị toàn cầu, tiếp tục thực thi các FTA thế hệ mới và sự thúc đẩy tái cơ cấu về tổ chức và công nghệ, chuyển đổi số, chuyển đổi mô hình hướng tới tăng trưởng nhanh, bền vững trong hoạt động của doanh nghiệp, kinh tế Việt Nam có cơ hội tăng trưởng trở nhanh lại.
Hai là sự phục hồi tăng trưởng của các thị trường đối tác lớn. Sự phục hồi này có thể hỗ trợ gia tăng xuất khẩu của Việt Nam năm 2021. Dự báo của hầu hết các tổ chức quốc tế cho thấy, kinh tế thế giới và các nước có thể đạt tăng trưởng cao trong năm 2021, đặc biệt là các quốc gia đối tác thương mại, đầu tư lớn của Việt Nam, như Mỹ, EU, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và các đối tác khác. Trong bối cảnh đó, EVFTA cùng với CPTPP và RCEP được cho là nhân tố tích cực, hỗ trợ kinh tế Việt Nam phục hồi tốt hơn trong năm 2021 và 2021-2025.
Ba là “sức hấp dẫn” đối với các nhà đầu tư quốc tế dựa trên khả năng chống chịu của nền kinh tế trong đại dịch, triển vọng phục hồi sau đại dịch và các cơ hội từ các FTA. Việt Nam cũng có khả năng được hưởng lợi từ sự dịch chuyển các chuỗi cung ứng sang những quốc gia có chi phí thấp hơn. Thực tế cho thấy mặc dù vốn FDI đăng ký năm 2020 giảm khoảng 15% nhưng vốn thực hiện giảm rất nhẹ (2%). Do đó, có thể kỳ vọng khi đại dịch được kiểm soát, trạng thái bình thường mới được nhiều quốc gia áp dụng, FDI vào Việt Nam sẽ tiếp tục tăng, tạo cơ sở vững chắc hơn cho khả năng phục hồi tăng trưởng năm 2021 và những năm tiếp theo.
Bốn là tiêu dùng nội địa và đầu tư công vẫn sẽ đóng vai trò quan trọng trong phục hồi tăng trưởng kinh tế năm 2021. Tiêu dùng nội địa, đóng góp khoảng 68-70% trong GDP, có khả năng phục hồi nhờ yếu tố tâm lý thị trường và thu nhập được cải thiện. Đầu tư công nhiều khả năng tiếp tục được thúc đẩy bởi các dự án lớn bắt đầu triển khai từ năm 2020, cùng với nỗ lực của Chính phủ, bộ, ngành và địa phương hướng tới mục tiêu nâng cao hiệu quả đầu tư, tạo sự lan tỏa đối với các thành phần, lĩnh vực khác trong xã hội. Bên cạnh đó, khu vực tư nhân và FDI có cơ hội phục hồi sản xuất kinh doanh nhờ sự hồi phục cả phía cung, phía cầu.
Năm là khu vực công nghiệp – dịch vụ có thể đạt mức tăng trưởng cao hơn trong năm tới (từ mức thấp của năm 2020) nhờ sự phục hồi của thị trường tiêu thụ và các nguồn cung ứng. Trong đó, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, bán buôn, bán lẻ và vận tải, kho bãi được kì vọng phục hồi mạnh, trở lại vai trò dẫn dắt, động lực cho tăng trưởng kinh tế năm 2021. Khu vực nông nghiệp được dự báo tiếp tục tăng trưởng ổn định.
2 kịch bản tăng trưởng kinh tế Việt Nam 2021-2025
Trên cơ sở phân tích, đánh giá các yếu tố tác động và những điều chỉnh trong trung hạn 2021-2025, NCIF cập nhật dự báo tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2021-2025 sẽ theo hai kịch bản như sau:
Với kịch bản cơ sở, khi đại dịch Covid-19 dần được khống chế, tốc độ tăng trưởng kinh tế Việt Nam có thể đạt khoảng 6,17%, CPI trung bình khoảng 3,8%, diễn ra trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế thế giới hồi phục. Ở kịch bản này, một số nền kinh tế lớn như Mỹ, EU, Nhật Bản sẽ từ mức tăng trưởng âm năm 2020 đạt mức tăng trưởng dương trở lại. Tăng trưởng của Mỹ giả định đạt 3 – 3,5%. Kinh tế Trung Quốc phục hồi trở lại với giả định tăng trưởng ở mức 5%. Giá dầu giữ ở mức thấp, tương ứng năm 2020 là 45 USD/thùng.
Trong nước, sản xuất dần phục hồi, đầu tư khu vực nhà nước tăng trưởng ở mức 7%. Đóng góp của khu vực FDI dự kiến tiếp tục được duy trì. Chính sách tiền tệ tiếp tục theo hướng linh hoạt, phù hợp, giúp ổn định kinh tế vĩ mô.
Với kịch bản khả quan, tăng trưởng GDP Việt Nam năm 2021 có thể đạt 6,72%, CPI trung bình khoảng 4,2%. Kịch bản diễn ra trong điều kiện kinh tế thế giới phục hồi nhanh hơn dự kiến. Kinh tế Mỹ tăng trưởng trên 3,5%. Kinh tế Trung Quốc có thể đạt mức tăng trưởng 6-8%. Các hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh trở lại quỹ đạo bình thường ngay trong năm 2021. Thêm vào đó, tận dụng được những lợi thế từ các hiệp định thương mại, luồng vốn đầu tư, hoạt động sản xuất kinh doanh trong nước khởi sắc trở lại. Tăng trưởng đầu tư khu vực nhà nước đạt 8%. Các yếu tố khác không đổi so với kịch bản cơ sở.
Những năm tiếp theo của giai đoạn 2021 – 2025, kinh tế Việt Nam có thể chưa thể thực sự bứt phá, bởi nhiều khó khăn nội tại chưa được giải quyết dứt điểm, thậm chí có xu hướng trầm trọng hơn sau thời gian đại dịch Covid-19. Trên cơ sở đó, NCIF cập nhật dự báo tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2021 – 2025 khoảng 6,5 – 6,8%/năm tuỳ kịch bản khác nhau.
NHỮNG ĐIỀU CHỈNH TRONG TRUNG HẠN 2021-2025
Đứng trước những thách thức và nhiệm vụ “kép” khó khăn, chính phủ cần thực hiện những điều chỉnh quan trọng trong trung hạn. Những điều chỉnh này hướng đến tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp kinh doanh và phát triển tạo đà cho nền kinh tế khởi sắc.
Đẩy nhanh quá trình tái cấu trúc nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng dựa trên khoa học và công nghệ
Nhu cầu thúc đẩy CMCN 4.0, phát triển kinh tế số và hạn chế tiếp xúc trở nên mạnh mẽ hơn khi đại dịch diễn ra. Tận dụng quá trình này có thể tạo nên nền tảng để Việt Nam chuyển đổi nhanh hơn, từ mô hình tăng trưởng dựa vào tài nguyên, lao động chuyển sang mô hình tăng trưởng dựa trên năng suất, chất lượng và hiệu quả. Do đó, chính phủ đang tập trung vào quá trình chuyển đổi số quốc gia để có thể chuyển dịch sang nền kinh tế số đồng thời có chính sách hỗ trợ chuyển đổi số doanh nghiệp
Với doanh nghiệp, việc bắt đầu quá trình chuyển đổi số không còn là lựa chọn mà là xu hướng tất yếu cho sự phát triển bền vững. Hiện nay, lĩnh vực kinh doanh dựa trên nền tảng số đang phát triển mạnh mẽ. Sự thay đổi này là tất yếu khi các nhóm hàng hóa dịch vụ được giao dịch qua mạng và nền tảng số tăng mạnh trong bối cảnh đại dịch. Do vậy, các doanh nghiệp nên tận dụng sự hỗ trợ của chính phủ để bắt đầu quá trình chuyển đổi số hướng đến nâng cao hiệu quả kinh doanh cũng như tối ưu hóa hoạt động tổ chức.
Triển khai biện pháp khôi phục và tăng trưởng nền kinh tế
Chính phủ thực hiện quyết liệt hành động nhằm ngăn chặn dịch bệnh bùng phát và giảm thiểu những tổn thất do đại dịch gây ra. Điều này thể hiện ở việc tích cực truy vết, xiết chặt những hoạt động nhằm đảm bảo an toàn người dân, ngăn ngừa dịch bệnh
Bên cạnh đó, chính phủ tiếp tục có những chính sách an sinh xã hội và hỗ trợ kinh tế, trong đó có ưu đãi lãi suất vay vốn nhằm giúp doanh nghiệp có thể phục hồi vượt qua giai đoạn khó khăn hướng đến tăng tốc phát triển.
Ngoài ra, chính phủ phổ biến và thông tin đến doanh nghiệp về các Hiệp định có hiệu lực để giúp các công ty có thể mở rộng cơ hội đến những thị trường tiềm năng như EU, Mỹ.. thông qua Hiệp định thương mại tự do như RCEP, EVFTA
Thúc đẩy tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu
Dịch bệnh diễn ra gây đứt gãy chuỗi cung ứng trên thế giới. Đây là cơ hội để Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi cung ứng hơn. Hiện nay, chuỗi giá trị toàn cầu đang trong giai đoạn “tái định hình” dưới tác động của dịch bệnh, Việt Nam hoàn toàn có thể tham gia vào quá trình tái phân bổ cơ sở sản xuất kinh doanh của các tập đoàn đa quốc gia.
Việc thu hút và thúc đẩy tham gia này hứa hẹn sẽ giúp kinh tế tăng trưởng đáng kể. Tuy nhiên, xu hướng dịch chuyển đầu tư, sản xuất về các nền kinh tế phát triển dưới tác động của số hóa và tự động hóa khiến cơ hội tham gia chuỗi sản xuất của Việt Nam trở nên thách thức hơn.
Nhìn chung, viễn cảnh phát triển của kinh tế Việt Nam trong trung hạn từ 2021-2025 hay cụ thể hơn là 2021 vẫn sẽ có những thách thức nhưng nhìn chung là tương đối sáng sủa khi chính phủ có sự quan tâm để thực hiện nhiệm vụ kép. Với những động thái tích cực của chính phủ, các doanh nghiệp hoàn toàn có thể lạc quan về sự phục hồi và phát triển trong thời gian tới. Đồng thời, những Hiệp định thương mại tự do được ký kết và có hiệu lực mở ra cơ hội cho doanh nghiệp Việt tiếp cận với những thị trường tiềm năng.
Tuy nhiên để tận dụng những cơ hội mở ra đòi hỏi doanh nghiệp cần có sự chuẩn bị về năng lực tổ chức. Bởi khi tham gia vào thị trường mới, chất lượng nguồn nhân lực không đủ tốt, sản phẩm chưa đủ hoàn thiện sẽ khó có thể cạnh tranh. Do vậy, với cương vị là công ty tư vấn quản lý, OD CLICK sẽ hỗ trợ doanh nghiệp trong phát triển tổ chức. Ngoài ra, trong thời gian tới, trong tâm của chính phủ là chuyển đổi số cũng như có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số. Nắm bắt được tầm quan trọng của quá trình chuyển đổi số, OD CLICK nghiên cứu mô hình chuyển đổi thành công của nước ngoài cùng với những điều chỉnh phù hợp trong bối cảnh Việt Nam để mang đến giải pháp chuyển đổi số tối ưu cho doanh nghiệp Việt Nam.
OD CLICK tổng hợp
Nguồn tham khảo:
- Bộ Kế hoạch và Đầu tư (12/2020), Báo cáo tổng kết tình hình kinh tế – xã hội năm 2020.
- Chương trình Phát triển Liên hiệp quốc (UNDP), Báo cáo bối cảnh quốc tế 2021 và tác động đến Việt Nam.
- Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế – xã hội quốc gia (NCIF), Triển vọng kinh tế Việt Nam năm 2021 và những điều chỉnh trong trung hạn 2021-2025.