*Bài viết của OD CLICK được đăng tải trên Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp số 275, tháng 7/2022
Doanh nghiệp trong bối cảnh VUCA, đặc trưng bởi sự Biến động (Volatility), Không chắc chắn (Uncertainty), Phức tạp (Complexity) và Mơ hồ (Ambiguity). Các nhà lãnh đạo phải đối mặt với những thách thức và vấn đề chưa có tiền lệ. Những thói quen, nếp tư duy cũ là rào cản trong khả năng thích ứng, đưa ra quyết định của họ. Hành vi khách hàng thay đổi nhanh, sự vận động của đối thủ, các doanh nghiệp khó có thể dự đoán trước tương lai. Điều hành doanh nghiệp trong môi trường như vậy đòi hỏi sự thay đổi trong tư duy và sự phát triển trong năng lực lãnh đạo.
Như vậy bối cảnh VUCA vừa là thách thức lớn, lại vừa như một áp lực thúc đẩy các nhà lãnh đạo doanh nghiệp phải thay đổi để thích ứng và phát triển trong bối cảnh mới.
ĐỘNG LỰC CHUYỂN ĐỔI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM
Thứ nhất, trải qua khoảng thời gian 2 năm đại dịch, doanh nghiệp nhìn nhận thấy sự thay đổi thị trường và chuỗi cung ứng. Tác động lớn nhất là sự thay đổi trong hành vi của khách hàng với doanh nghiệp. Theo nghiên cứu từ McKinsey, 75% người tiêu dùng đã thử các hành vi mua sắm mới. Điều này cho thấy lòng trung thành của khách hàng với thương hiệu có sự suy giảm, đặt ra vấn đề về xây dựng trải nghiệm khách hàng.
Thứ hai, đặt trong diễn biến trên thế giới, sự xung đột chính trị của Nga và Ukraine tác động lớn đến giá dầu, nguyên vật liệu và lương thực. Các nhà lãnh đạo sẽ giải quyết vấn đề gia tăng chi phí, đứt gãy chuỗi cung ứng nguyên vật liệu và sự chậm trễ trong thanh toán từ những tác động của sự kiện chính trị này.
Thứ ba, chuyển đổi số không còn là lựa chọn mà là xu thế bắt buộc với doanh nghiệp trong chặng đường phát triển. Thực tế, thực hiện chuyển đổi là không dễ, theo thống kê của Boston Consulting Group, có 70% doanh nghiệp chuyển đổi thất bại. Để nâng cao tỷ lệ thành công trong chuyển đổi đòi hỏi các nhà lãnh đạo tập trung vào xây dựng tổ chức tri thức, đề cao sự học hỏi, và chia sẻ tri thức trong tổ chức. Đồng thời, phát triển văn hóa doanh nghiệp mới gắn với tư duy công nghệ, thích ứng nhanh và khuyến khích sự đổi mới.
Thứ tư, lực lượng lao động thế hệ mới, nhân lực Gen Z đang có mức độ cam kết thấp. Theo khảo sát của Deloitte, tỷ lệ nhân viên cam kết gắn bó trên 5 năm với doanh nghiệp chỉ chiếm 12-28%, còn tỷ lệ nhân viên xác định chỉ gắn bó khoảng 2 năm chiếm tỉ lệ 43-46%. Thực trạng này đặt ra bài toán quản trị nguồn nhân lực, xây dựng hệ thống đãi ngộ toàn diện gắn với nền văn hóa mạnh cho lãnh đạo.
Thách thức này đòi hỏi các nhà lãnh đạo cần có sự cam kết, chuyển đổi và phát triển năng lực mạnh mẽ để dẫn dắt doanh nghiệp tăng trưởng. Sự chuyển đổi là khó khăn khi phải thay đổi thói quen và tư duy nhưng là cần thiết, như là bước tiến trong năng lực của nhà lãnh đạo.
LÃNH ĐẠO CHUYỂN ĐỔI VỚI 3R
Khái niệm lãnh đạo chuyển đổi được hiểu là khả năng thu hút, tạo ảnh hưởng tích cực để hướng đội ngũ thực hiện mục tiêu và tầm nhìn chiến lược đặt ra. Lãnh đạo chuyển đổi nổi bật với 4 đặc điểm, theo Bass và Avolio (1994): Hình mẫu tạo ảnh hưởng, Truyền cảm hứng hướng tới mục tiêu, khuyến khích sự đổi mới, huấn luyện và phát triển cá nhân.
Trong đó, hình mẫu tạo ảnh hưởng hướng đến lãnh đạo làm gương, thể hiện giá trị của công ty để nhân sự có thể noi theo. Truyền cảm hứng hướng tới mục tiêu tập trung vào khả năng tạo động lực và truyền tải những định hướng rõ ràng đến đội ngũ. Khuyến khích sự đổi mới đề cao sự trao quyền để các cá nhân đóng góp ý kiến và tạo ra không gian để sáng tạo phục vụ công việc. Huấn luyện và phát triển cá nhân thể hiện sự cam kết của lãnh đạo trong nâng cao năng lực đội ngũ thông qua các chương trình, chính sách.
Khung lý thuyết về lãnh đạo chuyển đổi sẽ đưa ra định hướng chung. Nhìn nhận thực tế, sức ép từ môi trường bên trong và bên ngoài đặt ra 3 nhiệm vụ có tính định hướng chuyển đổi cho các nhà lãnh đạo.
Thứ nhất, Reframing,Tái nhận thức vai trò. Các nhà lãnh đạo cần thay đổi nhận thức về vai trò và mô hình tư duy để dẫn dắt tổ chức phát triển dựa trên giá trị cốt lõi và trụ cột khách hàng. Vai trò chuyển đổi từ kiểm soát, quản lý và khai thác sang dẫn dắt, phát triển và quy tụ nhân lực hướng đến mục tiêu. Trong nền kinh tế chuyển đổi và có sự ổn định cao, tư duy khai thác kinh doanh, tận dụng nguồn nhân lực tạo ra thành quả ngay. Nhưng trong bối cảnh VUCA và kỷ nguyên số hóa, sự phát triển nằm ở tri thức con người trong tổ chức và tốc độ thích ứng gắn với đổi mới. Các nhà lãnh đạo ưu tiên hơn cho đầu tư phát triển nguồn lực con người, đề cao sự chia sẻ về tri thức giữa các cá nhân trong tổ chức.
Thứ hai, Reshaping,Tái xác lập mô hình kinh doanh. Công nghệ phát triển gắn với xu thế chuyển đổi số, nhà lãnh đạo đánh giá và phát triển mô hình kinh doanh để nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chức. Mô hình kinh doanh đảm bảo tận dụng được các nguồn lực trong tổ chức, gắn thế mạnh cốt lõi, theo sát vấn đề của khách hàng và áp dụng công nghệ phù hợp. Điều quan trọng là các nhà lãnh đạo cần nhìn nhận thực tế và sẵn sàng thay đổi để xây dựng mô hình kinh doanh hiệu quả.
Thứ ba, Reinventing, Tái tạo văn hóa doanh nghiệp. Đầu tư phát triển văn hóa đề cao sự phối hợp, gắn kết, tạo môi trường lành mạnh để nhân sự tăng trưởng năng lực, không gian để đổi mới và học hỏi liên tục. Văn hóa thúc đẩy đội ngũ, xây dựng thói quen sẵn sàng thay đổi, thích ứng và làm chủ công nghệ. Môi trường biến động, văn hóa càng vững vàng để giữ cho các thành viên gắn kết với công ty trong hệ giá trị chung, cùng nhau phát triển. Đây cũng là giá trị lan tỏa để thu hút nhân tài cho tổ chức.
Nguồn tham khảo:
- https://vietnamnet.vn/hon-100000-dn-rut-khoi-thi-truong-hang-trieu-gia-dinh-kho-khan-799505.html
- https://www.mckinsey.com/business-functions/growth-marketing-and-sales/our-insights/emerging-consumer-trends-in-a-post-covid-19-world
- http://daidoanket.vn/gia-xang-dau-tang-dot-bien-co-nguyen-nhan-tu-xung-dot-nga–ukraine-5681898.html
- https://tapchicongthuong.vn/bai-viet/dau-tho-cua-nga-co-the-bi-ap-gia-ban-tran-tu-40–60-usdthung-89915.htm